Nederlandse zwaan

Zwanen zijn elegante, witte watervogels met een sierlijke, lange nek. De bekendste is de knobbelzwaan. Die heeft een oranjerode snavel met – exclusief voor de mannen - een zwarte knobbel. Je ziet ze het hele jaar door in boerensloten en weilanden, langs meren en op plassen. Met hun lange nek kunnen ze tot wel een meter onder water om waterplanten en kleine visjes te eten. Grondelen heet dat. Dat lijkt knap maar met 23 tot 25 nekwervels is dat een stuk gemakkelijker dan met de zeven die wij hebben. De knobbelzwanen hebben het dus in principe voor het zeggen hier op de Sallandse heuvelrug maar vanaf half september krijgen ze gezelschap vanuit het noorden.

De zingende zwaan

Winterzwanen is een verzamelnaam voor twee witte soorten: de wilde en de kleine zwaan. Beiden zijn ranker en dus een stuk lichter dan knobbelzwanen. En dat komt goed uit als je tweemaal per jaar zo’n 3.500 km. moet afleggen. Je herkent de wintergasten aan de gele vlek op hun zwarte snavel. De knobbel ontbreekt. Wilde zwanen hoor je al van ver aankomen. De Fransen noemen ze ook wel ‘zingende zwanen’ vanwege de harde, trompetachtige geluiden die ze tijdens het vliegen maken. In februari houden ze het voor gezien en keren ze, voorzien van de nodige vetreserves voor onderweg, weer huiswaarts. Hoewel… heel soms blijft er een paartje achter dat het aandurft om hier te broeden…

Broeden

In april 2005 werd voor het eerst en dat was heel bijzonder, een nestje wilde zwanen aangetroffen in Drenthe. Een zwanennest bestaat meestal normaal gesproken uit zo’n drie tot vijf eieren. Maar lang niet alle broedpogingen zijn succesvol en niet alle jongen overleven. In 2014 volgden nog twee paren in het noorden van Nederland. Het is afwachten wat deze wilde zwanen en hun jongen in de komende jaren gaan doen. De verwachting is dat er zich steeds meer paren blijvend zullen vestigen. Zo breidt het verspreidingsgebied van de wilde zwaan zich heel langzaam uit in zuidelijke richting.

De swingende zwaan

Nog even over de zwarte zwaan: Die distantieert zich namelijk behoorlijk van de rest. Zo staat de zwaan normaal gesproken bekend om zijn eeuwige trouw. Nou, daar trekt de zwarte variant zich niets van aan. Onder de gevormde paren vinden wel degelijk echtscheidingen plaats. Bovendien gaat een op de drie mannetjes regelmatig vreemd. Ook zijn zwarte zwanen relatief vaak – een kwart van alle stellen – homoseksueel. Meestal gaat het om relaties tussen mannetjes. En dat blijken, als ze zich willen voortplanten, geen lieverdjes: Ze stelen nesten van andere zwanen of vormen, als het echt moet, een tijdelijk trio met een vrouwtje om haar eieren te bevruchten. Als die eenmaal gelegd zijn, wordt het vrouwtje afgedankt en verdreven van haar nest.