Senioren die graag in Spanje overwinteren hebben dat vast afgekeken van trekvogels. En geef ze eens ongelijk. Zo combineer je het beste van twee werelden. Alleen is het voor trekvogels geen luxe maar pure noodzaak. En dat is met de veranderende klimaatomstandigheden best een spannend gegeven.
Er zijn twee soorten trekvogels. De wintergast verwelkomen we op de Sallandse Heuvelrug rond oktober. De kleine zwaan bijvoorbeeld maar ook de wilde zwaan, de kolgans en de rotgans. Die broeden in het koude noorden maar verkiezen als het daar echt koud wordt onze natte graslanden. In maart vliegen ze weer terug om zich voort te planten. En dat komt mooi uit, want zomergasten als de grauwe klauwier en de wespendief komen rond die tijd weer thuis uit het warme zuiden om hier een nest te bouwen.
Ganzen
Trekvogels herken je door goed naar de lucht te kijken. Maar dat hoeft niet altijd. Ganzen bijvoorbeeld, hoor je echt wel aankomen. Dat lawaai maken ze om elkaar niet uit het oog te verliezen. Ze vliegen vaak in een V-vorm, zodat de eerste alle wind opvangt en de rest gemakkelijk kan volgen. Hoe die eerste weet hoe hij moet vliegen? Dat is een goede vraag.
Navigatie
Trekvogels navigeren met een verbluffende zekerheid. Over zee net zo gemakkelijk als over land. Wetenschappers zijn er nog niet over uit hoe ze dat precies doen. Wel weten we hoe trekvogels zich onderweg oriënteren. Ze kijken bijvoorbeeld naar de zon, sterren, kustlijnen en rivieren. Maar ze maken ook gebruik van aardmagnetische velden, geluiden en geuren om zich te oriënteren. Als de ene methode door slecht weer of andere omstandigheden niet werkt, schakelen ze heel handig over op een andere.
Timing is alles
Hoe weet een gekraagde roodstaart in Burkina Faso nu wanneer hij weer terug moet naar Nederland om hier op het juiste moment te broeden? Als hij te vroeg komt, gaat hij dood van de honger. Komt hij te laat dan zijn er geen rupsen meer om zijn jongen mee groot te brengen. Gelukkig heeft de evolutie trekvogels uitgerust met een interne klok die ervoor zorgt dat ze op tijd uit Afrika vertrekken en hier op het juiste moment aankomen.
Winterzwanen
Wist je dat er wereldwijd maar zeven soorten zwanen bestaan? En dat er daarvan zes wit zijn?
Ondanks die interne klok vrezen biologen toch voor de gevolgen van de huidige klimaatveranderingen. Die voltrekt zich zo snel dat het nog maar de vraag is of trekvogels in hetzelfde tempo kunnen anticiperen. Zullen ze gaan wennen aan een vroeger voorjaar? Lukt het ze om hun periode van migratie op tijd aan te passen? Een gebrek aan voedsel zou betekenen dat ze zich minder goed kunnen voortplanten. Het is dus niet ondenkbaar dat de klimaatveranderingen gevolgen gaan hebben voor het voortbestaan van trekvogels. En dat heeft weer invloed op de hele biologische keten zodat ook roofvogels hun gedrag moeten aanpassen.
Spotten
Maar voorlopig is eind september tot half oktober nog een goede tijd om trekvogels te spotten. Op en om de Sallandse Heuvelrug maak je bovengemiddeld kans om grote groepen te zien of horen overtrekken. Uitrusten doen ze op plekken waar veel eten is en van waaruit ze roofdieren in de gaten kunnen houden. Langs een bosrand bijvoorbeeld. Hoop op een strakblauwe lucht en neem - als je die hebt - je verrekijker mee.
