De unieke natuur op de Sallandse Heuvelrug staat onder druk. Door verdroging, versnippering en verzuring daalt de verscheidenheid aan plant- en diersoorten (biodiversiteit) op de Sallandse Heuvelrug met rasse schreden. Soorten als zilveren maan, wulp en het korhoen hebben het hierdoor moeilijk. Als we niks doen, verdwijnen er plantensoorten, en daarmee ook de dieren die daarbij horen.
Daarom is het noodzakelijk om nu in te grijpen. Een pakket aan maatregelen moet ervoor zorgen dat de rijkdom aan plant- en diersoorten op de Sallandse Heuvelrug behouden blijft en versterkt wordt.
Om de kwaliteit van beschermde natuurgebieden (Natura2000) te behouden is de landelijke Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) opgezet. Op landelijk niveau wordt gewerkt aan maatregelen om de uitstoot van stikstof terug te dringen. Lokaal nemen we maatregelen om de natuur te versterken. Met de PAS-maatregelen pakken Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten de effecten van de stikstofuitstoot op De Sallandse Heuvelrug aan. Door de natuur in een gebied te versterken gaat deze niet verder achteruit en ontstaat er ruimte voor bedrijven buiten het gebied om uit te breiden.
Om uit te leggen wat er aan de hand is op de Sallandse Heuvelrug is het belangrijk om een stukje terug te gaan in de tijd. Het heidelandschap is de afgelopen 100 jaar namelijk ingrijpend veranderd. De heide, maar ook het agrarische cultuurland, was vrijwel boomloos. Er waren nauwelijks bossen. De aanwezige houtwallen en singels werden intensief beheerd als hakhout. De flanken van de heuvelrug waren nat en moerassig met natte heidevelden en vennen en natte bloemrijke hooilanden. De drogere delen waren in gebruik als akkers met graan, korenbloemen en klaprozen. Het landschap was open. Natte en droge natuur wisselden elkaar af. En landbouw en natuur lagen als een lappendeken door elkaar.
Door het uitvinden van de stoommachine en kunstmest, werden woeste gronden in hoog tempo ontgonnen. De natte heide werd ontwaterd en ontgonnen voor de landbouw. De droge heide werd bebost voor de houtproductie. Zo verdwenen de bloemen uit de graslanden en akkers. Drinkwaterwinning zorgde voor nog meer droogte. Met als gevolg: natte gebieden zijn veranderd in droge gebieden. Terwijl veel diersoorten juist die afwisselende omstandigheden met hun kenmerkende planten nodig hebben.
Daarnaast wordt de heide op dit moment ingesloten door bos. De heide staat niet meer in verbinding met het omringende landschap. Hierdoor is er niet of nauwelijks uitwisseling of verspreiding van verschillende soorten mogelijk. De kuiken van de wulp kunnen bijvoorbeeld de voedselrijke akkers in het buitengebied niet of lastig bereiken.
Daarnaast brengt de uitstoot door verkeer, industrie en landbouw de biodiversiteit op de Sallandse Heuvelrug ernstig in gevaar. Kleine ammoniakdeeltje, zwaveloxiden en stikstofoxiden verspreiden zich in het milieu en verzuren de bovenste grondlaag. Sommige planten op de Sallandse Heuvelrug gedijen bij deze stoffen en gaan hierdoor domineren; andere unieke soorten komen hierdoor in de verdrukking. Denk aan pilzegge, dopheide en struikheide. Uit onderzoek blijkt dat de bodem op de Sallandse Heuvelrug op dit moment zo zuur is als schoonmaakazijn. De meeste plantenwortels en bodemschimmels (paddenstoelen) kunnen daar niet tegen en zijn vrijwel uitgestorven op de hei.
Hoewel de heideplant behoorlijk goed tegen zuur kan, krijgt deze ook last van verzuring. Veel insecten zijn hierdoor vrijwel uitgestorven op de hei. En dit heeft ook effect op de kuikens van vogels zoals het korhoen, de wulp en de tapuit, die deze insecten eten. Zij kunnen bijna geen voedsel meer vinden.
Overbelasting door stikstof vormt een probleem voor vrijwel alle natuurgebieden in Nederland. De maatregelen op de Sallandse Heuvelrug zijn daarom onderdeel van de landelijke Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). De landelijke aanpak bestaat uit vier onderdelen:
Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten nemen maatregelen vallend onder programmaonderdeel 2 om de natuur te versterken. Hiermee belooft de Sallandse Heuvelrug een gezond en duurzaam leefgebied voor de toekomst te worden met ruimte voor natuur, recreatie, landbouw en economie.
Meer informatie over dit nationale Programma Aanpak Stikstof is hier te vinden op de website.
Meer informatie over de ontwikkelopgave van de Sallandse Heuvelrug is te lezen op de website van provincie Overijssel.
