Maar al te vaak nemen we ze voor lief. De paddenstoelen die in de herfst lukraak uit de grond schieten. Maar wist je dat elke paddenstoel deel uitmaakt van een veel groter geheel? En dat, als je meer paddenstoelen ziet staan, die waarschijnlijk bij elkaar horen? Een paddenstoel is namelijk – net als een appel - een vrucht. Maar dan van een groot en indrukwekkend ondergronds stelsel, ook wel zwamvlok genoemd.
Plant noch dier
Zo’n zwamvlok of schimmel lijkt nog het meest op een plant: hij heeft geen lichaam, geen ingewanden en zijn zaad zweeft door de lucht. Maar waar planten een harde celwand hebben, hebben schimmels dat niet. Daarnaast voedt een schimmel zich, net als dieren met andere organismen. Vergis je niet in de grootte: als je een eetlepel gezonde bosgrond neemt en daar alle schimmeldraden uit haalt kom je al snel aan zo’n 1500 meter schimmeldraad. Zonder dat we het beseffen lopen we in het bos dus over supergrote organismen, misschien wel de allergrootste ter wereld.
Schoonmakers en bemesters
Schimmels zijn de opruimers van het bos. Eerst mogen bodemdieren als wormen, slakken pissebedden en mollen de afgevallen bladeren, uitwerpselen en andere resten klein maken. Vervolgens zijn de schimmels aan de beurt: die breken het afval af. Na vertering blijft een donkerbruine, bijna zwarte laag humus over. Bomvol voedingsstoffen voor bomen en planten. Vandaar dat je nooit iemand een bos ziet bemesten.
hoe beschermen we de natuur?
Steeds meer mensen brengen meer tijd door op de Sallandse Heuvelrug. De natuur lijkt hier fors te lijden. Wat kunnen we hier aan doen?
Het lijkt idyllisch: met een leeg mandje op zoek naar porcini of cantharellen voor in je risotto. Maar wees gewaarschuwd: wereldwijd bestaan er maar liefst 38.000 soorten paddenstoelen waarvan er slechts zo’n 100 eetbaar zijn. Niet doen dus. Ga liever gewoon naar de groenteboer. En over groenten gesproken: paddenstoelen zijn niet alleen erg lekker, ze vormen een uitstekend alternatief voor vlees.
Vliegenzwam
Gek genoeg is uitgerekend de vliegenzwam – wie kent hem niet uit kinderboeken – behoorlijk giftig. Onder de vrolijke ‘rood met witte stippen’ hoed zitten verschillende gifstoffen. Van kleine hoeveelheden word je ziek. Grote hoeveelheden kunnen dodelijk zijn. Het gekke is dat niemand weet waarom paddenstoelen gif bij zich dragen. Dat wordt op dit moment onderzocht.
Vliegenzwam
Porcini of cèpes
In het Italiaans of Frans klinkt het altijd verleidelijker. Zeker als het eetbaar is. In Nederland zeggen we gewoon eekhoorntjesbrood. Met zijn verfijnde, beetje nootachtige smaak is het een echte delicatesse. Eekhoorntjesbrood wordt niet gekweekt maar groeit alleen in de vrije natuur. Het liefst op een licht plekje onder een eik, berk of beuk. De paddenstoel kan zo’n 25 cm groot worden. Maar let op: het is zeker niet de bedoeling dat je ze zelf plukt. Dat is in Nederland zelfs verboden.
Cantharel
Tussen de varens en naaldbomen op de Sallandse Heuvelrug kom je ook de cantharel tegen. Dat is die diep gele paddenstoel met grillige vorm. Oneerbiedig ook wel hanenkam genoemd. In het Frans klinkt het opnieuw stukken beter: girolle. Het witte vlees geurt naar abrikozen en smaakt licht naar peper. In de keuken is hij best populair. In de natuur komt hij steeds minder voor… Of dat met elkaar te maken heeft is onbekend.
Zwavelzwam
Deze paddenstoel groeit vaak op beschadigde plekken in eiken- maar ook ander loofhout. De naam klinkt onsmakelijk. Ook de groeiwijze – als parasiet op levende bomen – moedigt niet tegelijk aan om mee te kokerellen. Maar dit keer hebben de Engelsen er wat op gevonden. Die noemen hem ‘chicken of the woods’ oftewel: boskip. En terecht. De smaak en de textuur van de zwavelzwam lijken erg op die van kip.
