Nu, zo’n 300 jaar later, is de kans groot dat je precies hetzelfde ervaart. Sterker nog: dat je exact dezelfde eikenbomen ziet. Want houthakkers en bosbeheerders hebben eeuwenlang de stam laten staan. Het zijn dus nog steeds dezelfde stokoude bomen. Toch hebben veel eiken inmiddels plaats gemaakt voor andere boomsoorten. Dennen bijvoorbeeld. Waarom dat zo is?

Koeienhuiden en schapenvachten

Al vanaf de middeleeuwen werd op de Sallandse Heuvelrug speciaal ‘eikenhakhout’ geteeld. En niet alleen voor het brandhout. Toen al wisten ze dat je rauwe dierenhuiden beter kon bewerken en langer bewaren als je ze langdurig onderdompelde in een bad met zogenaamde looistoffen. Boerinnen legden daarom, na de slacht, de overgebleven huiden zo’n 9 tot 12 maanden in een put met gemalen schors en water.

Eekschillers en eekmolens

Na de industrialisatie in de achttiende eeuw was leerlooien de op een na grootste industrie in Europa. Het zachte, soepele leer werd voor veel dingen gebruikt. Vergelijk het met het plastic van nu. De enorme hoeveelheid looistof die daarvoor nodig was kwam uit de natuur. Vandaar dat de bossen voor zo’n 70% uit eiken bestonden. De gedroogde bast van de eik werd ook wel eek genoemd. Het mengsel, na toevoeging van water heette run. In een eek- of runmolen werden de schorsen tot schorsmeel vermalen. Dat ging als grondstof naar de looierij.

Sneller en winstgevender

Rond 1900 ontdekten de grote leerlooierijen chroom als looistof. Daardoor kon het productieproces verkort worden van 12 maanden naar enkele weken. De vraag naar eikenbast stortte al snel helemaal in met de nodige gevolgen voor het landschap. Run- en eekmolens werden gesloopt of omgebouwd. Eikenbossen werden massaal vervangen door dennenbossen. Dennenhout was, juist toen, favoriet in de mijnbouw omdat het kraakt en kreunt voordat het breekt.

Terug naar de natuur

Het zal niemand verbazen dat, ruim een eeuw later, de leerlooisector hoog in de top tien staat van meest vervuilende sectoren. Het zwaar bevuilde afvalwater wordt afgevoerd in de natuur en arbeiders worden ziek door het werken met chroom. Het goede nieuws is dat er sinds kort weer plantaardig gelooid wordt. Mondjesmaat weliswaar maar het begin van de comeback is er. Of de Sallandse Heuvelrug straks weer voor zo’n 70% uit eiken gaat bestaan… is een kwestie van afwachten.